Strażacy w wojnach i powstaniach – przed zjednoczeniem

      Gdy Państwo Polskie odradzało się po zaborach, szeregi strażackie były już dość liczne, na przełomie lat 1918 – 1919 istniało 1600 ochotniczych straży pożarnych. Wiele z nich mogło się poszczycić kilkudziesięcioletnią przeszłością i bogatymi tradycjami, związanymi również z walką o niepodległość. W latach pierwszej wojny światowej strażacy wszystkich zaborów walczyli o niepodległość w Polskiej Organizacji Wojskowej. W listopadzie 1918 r. brali udział w rozbrajaniu wojsk niemieckich i austriackich. Uczestniczyli w powstaniu wielkopolskim, w powstaniach śląskich i wojnie polsko-radzieckiej 1919-1920. Ruch strażacki był więc istotnym elementem dla Polski odzyskującej byt państwowy nie tylko ze względu na liczebność swych szeregów, ale też dość wysoki stopień wewnętrznego zorganizowania i wyszkolenie ochotników – również w walce z wrogami państwa.

Pod zaborami

U progu rodzącego się państwa istniało kilka związków dzielnicowych:

• Związek Floriański na terenie byłego zaboru rosyjskiego,
• Cieszyński Związek Straży Pożarnych
• Krajowy Związek Straży Pożarnych Galicji i Lodomerii we Lwowie obejmujący teren byłego zaboru austriackiego,
• Wielkopolski Związek Straży Pożarnych
• Śląski Związek Straży Pożarnych
• Pomorski Związek Straży Pożarnych na terenach byłego zaboru pruskiego.

Zrzeszone w nich straże działały w różnych warunkach i na podstawie różnego ustawodawstwa narzuconego przez zaborców. Zjednoczenie ruchu strażackiego w organizację jednolitą dla całej Rzeczpospolitej było koniecznością i planowano je od 1919 roku. Plany i prace organizacyjne pokrzyżowała jednak wojna z bolszewikami w 1920 roku. Wznowiono je dopiero po zawarciu traktatu ryskiego w marcu 1921 r.

8-9 września 1921 r. – zjednoczenie

   W pokonywaniu drogi do zjednoczenia, na ostatnim jej odcinku ster przejęli Bolesław Chomicz (1878 – 1959) i Józef Tuliszkowski (1867 – 1939), którzy jako działacze Związku Floriańskiego, zorganizowali Pierwszy Ogólnopaństwowy Zjazd Straży Pożarnych w Warszawie, w dniach 8 – 9 września 1921 roku. 

  Do stolicy przybyło wówczas 3690 delegatów reprezentujących 742 ochotnicze straże pożarne. Chomicz i Tuliszkowski uważani są za ojców współczesnego pożarnictwa polskiego.

   Poprzedzani 96 sztandarami strażacy przemaszerowali Nowym Światem, Krakowskim Przedmieściem do katedry św. Jana, gdzie wysłuchali mszy św. celebrowanej przez kardynała Aleksandra Kakowskiego. Potem udali się do Sejmu, gdzie przyjął ich marszałek Wojciech Trąmpczyński. Po południu w Belwederze ze strażakami spotkał się Naczelnik Państwa Józef Piłsudski. Następnie w Filharmonii odbyły się obrady, na które przybył z ministrami prezes Rady Ministrów Wincenty Witos. 

     Zjazd powołał Główny Związek Straży Pożarnych Rzeczypospolitej Polskiej i orzekł, że założycielami Głównego Związku są istniejące Związki. Uchwalił statut i powołał Radę Naczelną, która następnie powołała Zarząd Główny, do którego weszli wybitni działacze ruch strażackiego – reprezentanci związków dzielnicowych. 

   Prezesem został Bolesław Chomicz, wiceprezesem – Karol Rapacki, skarbnikiem Zygmunt Choromański, sekretarzem Jan Kuc, kustoszem Stanisław Okucki, p.o. naczelnika Jan Pacholski. Członkami: Bolesław Kozłowski, Adam Mrozowski, Józef Tuliszkowski i Klemens Matusiak.  

Rozpoczęła się wielka praca integracyjna. Czasu nie było wiele – zostało zaledwie 18 lat wolnej Polski, jednak efekty były zdumiewające. W 1938 roku na terenie kraju działało już 13 830 OSP z liczbą 362 000 strażaków ochotników i 67 straży zawodowych.

Władze ludowe likwidują Związek

   Po wojnie, 30 listopada 1945 roku Związek Straży Pożarnych RP wznowił swoją działalność z Bolesławem Chomiczem jako prezesem na czele. Gdy 24 października 1949 roku Rada Ministrów wydała rozporządzenie o rozwiązaniu Związku, organizacja liczyła 14 tysięcy OSP i ponad 350 tysięcy członków. W grudniu 1956 roku Związek OSP reaktywowano, jednak jego działanie było ograniczone i pozostawał pod kontrolą władz PRL.

Odrodzony po 1989 roku

Kontynuatorem powstałego w 1921 roku Głównego Związku, który w 1933 roku otrzymał nazwę Związek Straży Pożarnych Rzeczypospolitej Polskiej, jest powołany na IX Zjeździe Krajowym (4–5 kwietnia 1992 r. w Miętnem, koło Garwolina, obecnie województwo mazowieckie) Związek Ochotniczych Straży Pożarnych Rzeczypospolitej Polskiej - od początku kieruje nim nieprzerwanie prezes Zarządu Głównego Waldemar Pawlak.

źródło: http://www.zosprp.pl/files/news/430/Historia.pdf